GMINA GRODEK NAD DUNAJCEM
Urząd Gminy Gródek n/Dunajcem 33-318 Gródek nad Dunajcem
tel/fax (0-18) 440 10 35
Internet: www.grodek.sacz.pl
Obszar: 88 km kw., ludność - 9 tys. osób, 14 sołectw: Gródek n/Dunajcem, Bartkowa, Bujne, Jelna, Jelna Działy, Lipie, Podole Górowa, Posadowa, Przydonica, Przydonica Glinik, Roztoka Brzeziny, Rożnów, Sienna, Tropie, Zbyszyce.
Gmina, o bogatej przeszłości historycznej, położona w południowo-wschodniej części województwa małopolskiego, należąca do powiatu nowosądeckiego. Rozciąga się od południowych brzegów Jeziora Czchowskiego az po południowo-wschodnie brzegi Jeziora Rożnowskiego. "Mekka" wodniaków i wędkarzy oraz amatorów kąpieli. Sporo domów wczasowych i kolonijnych, obozowisk młodzieżowych i pól biwakowych, bujnej roślinności i lasów bukowych, szlaków pieszych i rowerowych prowadzących na cały teren Pogórza w kierunku Rożnowa i Tarnowa. Magnesem są imprezy kulturalne i rekreacyjne, których kulminacja przypada podczas lipcowych Dni Jeziora Rożnowskiego. Gmina posiada dobrze zorganizowany-serwis usługowy i noclegowy, w całości jest zgazyfikowana, dysponuje nowoczesnymi, biologicznymi oczyszczalniami ścieków. Wizytówką jest dobrze rozwinięta agroturystyka: w gminie działają 3 stowarzyszenia agroturystyczne zrzeszające rolników oferujących tanie pokoje z całodziennym wyżywieniem.
TROPIE
Odnajdujemy tu źródełko i resztki prastarego dębu pamiętającego, według legendy, przełom pierwszego i drugiego tysiąclecia. W tymmiejscu w X wieku zjawił i się i wiódł pustelniczy żywot eremita Świerad (Świrad, Sobierad), pierwszy polski święty (kanonizowany w 1083 r.), a zarazem patron Słowacji.
Kult Swierada łączy się z tradycjami innych eremitów: św. Justa w Tęgoborzy (]ak silny musiał to być kult niech świadczy obecna nazwa wzgórza, na które wspinają się samochody jadące z Nowego Sącza do Krakowa), św. Urbana w Iwkowej i blizej nieznanego pustelnika w Uszwi koło Brzeska. Pierwszy
kościół w Tropiu powstał jeszcze w czasach Świerada w XI wieku.
Obecna świątynia, w stylu romańskim, z grubymi ścianami, jest podobna do kościoła św. Wojciecha stojącego na krakowskim rynku. Należy do najcenniejszych pereł sądeckiej architektury murowanej.
W ołtarzu głównym na uwagę zasługuje obraz z XVII wieku, przedstawiający koronację Matki Bożej przez Trójcę Świętą i klęczących św. Andrzeja Świerada i św. Benedykta na tle tropskiego krajobrazu.
W sąsiedztwie kościoła usytuowany jest ołtarz polowy gdzie odbywają się uroczystości odpustowe z udziałem pielgrzymów i tu¬rystów ze Słowacji i Węgier. Po raz pierwszy międzynarodowy charakter sanktuarium odnotowany został w 1596 r. podczas wizytacji parafii przez kardynała Jerzego Radziwiłła. Zanotowano wtedy, że biskup z Nitry przysyłał do Tropią dar w postaci ośmiu baryłek wina mszalnego.
Pielgrzymowaniu do Tropią sprzyja też piękna okolica. Jest tam jezioro, skały, szlaki turystyczne, zabytkowy kościół, kaplica w leśnym jarze postawiona w miejscu pustelni św. Świerada, źródełko z przywracającą zdrowie wodą, a w pobliżu zamek Tropsztyn obrosły w legendy. Kiedyś wraz z kościołem stanowił "Bramę Sądecczyzny". Między zamkiem a kościołem przebiegał główny szlak z Węgier do Polski, tędy wiodła droga zarówno lądowa, jak i rzeczna.
ROŻNÓW
Przy drodze do zapory widnieją ruiny zamku Zawiszy Czarnego. Mury, doskonale widoczne z przyległego szlaku spacerowego. Można bez przeszkód wejść na historyczny dziedziniec, gdzie przy dużej wyobraźni słychać szczęk broni i zbroi przybywających tu przed wiekami rycerzy. Przy ruinach widnieje tablica informująca o tym, jak Zawisza Czarny, wybitny rycerz epoki jagiellońskiej, jeden z najbogatszych w królestwie, starosta spiski i czorsztyński, stał się właścicielem Rożnowa.
Zawisza cieszył się zamkiem zaledwie kilka lat. Zginął w 1428 w wyprawie wojennej Zygmunta Luksemburskiego na Turcję. Na zamku w Rożnowie pozostali jego żona Barbara oraz czterech synów. Z rodu Zawiszów wywodzi się Jan Tarnowski (1488-1561), wybitny dyplomata, żołnierz, hetman wielki koronny, kasztelan krakowski. W 1537 r. rozpoczął w Rożnowie budowę wielkiej, nowożytnej fortecy - stojącego do dziś beluardu.
Beluard to pozostałość średniowiecznej twierdzy, należącej do zespołu obronnego w dolinie Dunajca. Masywny bastion na rzucie nieco wydłużonego pięcioboku. Wzbudza dziś podziw dla średniowiecznych budowniczych. Obok przykuwa oko odrestaurowany dwór Stadnickich.
Współczesne oblicze Rożnowa ukształtowała potężna zapora na rzece Dunajec, wybudowana po katastrofalnej powodzi w latach 30., która spowodowała wiele niepowetowanych strat materialnych i ofiar. Rożnowski "strażnik" wielokrotnie później przeprowadzał falę powodziową, ścinając jej kulminację, ograniczając odpływ wody ponizej Rożnowa, zmniejszając wielomilionowe straty powodziowe.
Na miejsce dla tej inwestycji wybrano zakole kapryśnej rzeki na jej 80 km, przy tzw. serpentynie rożnowskiej, między cyplem Łazisko a Ostrą Górą. Roboty ruszyły w 1935 r., zakończono je w 1941 r. i rozpoczęto piętrzenie zbiornika. Pierwsze dwa turbozespoły uruchomili Niemcy w 1942 r.
Betonowa konstrukcja zapory: wysokość 32,5 m i długość 550 m, szerokość muru w podstawie 40 m, w koronie 8 m.
Budowa zapory nie była przedsięwzięciem łatwym: należało wykonać wielopiętrowe kondygnacje, 44 sekcje z unikalną przepławką dla ryb, urządzenia zrzutowe wody "jałowej". Turbozespoły, m.in. turbina Kapłana, i transformatory blokowe, wyprodukowane przez szwajcarskie firmy BBC i Eacher Wyss w latach 30., pracują nieprzerwanie do dziś.
W XXI w. elektrownia wkroczyła zmodernizowana: stare turbiny odmłodnialy i zyskały nowoczesny system sterowania. Są gotowe w każdej chwili do osiągnięcia maksymalne) mocy 56 MW. Z historią budowy zapory można zapoznać się podczas odwiedzin specjalnej ekspozycji.
Dzisiejszy Rożnów to przede wszystkim wieś letniskowa, oblegana latem przez plażowiczów, składająca się z przysiółków: Radajowice, Wiesiółka, Łazy, Łaziska, Zagórze i Gierowa.
GRODEK NAD DUNAJCEM
Stolica gminy wzięła swą nazwę od wzgórza zwanego Grodzisko. o powstaniu Jeziora Rożnowskiego, góra zamieniła się w malowniczą wyspę zwaną żartobliwie Małpią Wyspą. "Małpia", wraz z przyległym pasem wód zbiornika Rożnowskie-powierzchni 4 hektarów, jest wyjątkowo cennym fragmentem natury. Wyspowe wzgórze kryje w lesie resztki zwalisk czternastowiecznego zamku strażniczego, który uległ zniszczeniu na przełomie XIV i XV wieku. Z biegiem wieków utworzył się tutaj naturalny rezerwat ptactwa wodnego i innych osobliwości przyrodniczych.Gródek znakomicie wykorzystał dane przez naturę i zarazem udoskonalone przez twórców jeziora wyjątkowe warunki krajobrazowe i swoje położenie. Od ponad półwiecza nad zalewem zaznają wypoczynku i rekreacji mieszkańcy Nowego Sącza, Tarnowa, Krakowa, Śląska i innych rejonów Polski. Na przybyszów czekają ośrodki wczasowe i kolonijne, pola namiotowe, liczne placówki gastronomiczne i handlowe.
PRZYDONICA
W sanktuarium Matki Bożej Różańcowej w Przydonicy stoi pochodzący z początków XVI wieku modrzewiowy kościółek, wyciosany toporem bez użycia piły słynący z namalowanego na płótnie obrazu Madonny z Dzieciątkiem w gaju różanym. Obraz pozostawił powracający spod Wiednia w grudniu 1683 r. król Jan III Sobieski w dowód wdzięczności za udział mieszkańców w wojnie z Turkami. Poeta Jerzy Harasymowicz zachwycony wyjątkową urodą dzieła napisał wiersz o Madonnie z Przydonicy.
Przydonica ma również bogatą historię związaną z II wojną światową. Bardzo mocno działał tutaj chłopski ruch oporu. Bez wątpienia w miejscowości tej znaleźć można liczne ślady bogatej polskiej tradycji, a jej mieszkańcy dumni są z tego, że tu mieszkają. Podobnie jak w kilku szkołach na brzegach jeziora także i w Przydonicy podczas wakacji królują dzieci wypoczywające na kolonijnych turnusach.
ZBYSZYCE
Wieś ulokowana ustronnie na wschodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego, 10 km od Nowego Sącza. Przed utworzeniem sztucznego jeziora leżała przy głównym wówczas trakcie Nowy Sącz - Rożnów. Była to wieś zamożna szczycąca się rynkiem otoczonym zwartą zabudową. Stąd Zbyszyce zwano miasteczkiem. Obywały się tutaj regularnie jarmarki wyznaczone na dzień św. Idziego. We wsi funkcjonowała poczta i zbrojny posterunek c.k. austriackiej żandarmerii. Posiadała browar, gorzelnię, kilka sklepów i dużą starodawną karczmę z zajazdem. Dzisiaj w miejscu rynku i głównej części Zbyszyc lśni w słońcu tafla Jeziora Rożnowskiego.
O dawnej świetności tej miejscowości świadczy położony na skłonie wzgórza, otoczony z trzech stron wodami Jeziora Rożnowskiego, kościółek gotycki z początków XV wieku oraz okazały klasycystyczny dwór pochodzący z przełomu XVIII i XIX wieku. Kamienną świątynię pw. św. Bartłomieja, zabytek klasy „0", ufundował Bartłomiej Kępiński herbu Niesobia za panowania króla Jagiełły 1408 r., a konsekrował osobiście kardynał Zbigniew Oleśnicki. Kościół ucierpiał podczas pożaru w marcu 2003 r., ale szybko poddany został renowacji. Mała parafia, jedna z najstarszych w Małopolsce (powstała w połowie XIII w.), teraz raptem 230 ludzi, jest zakochana w swoim kościółku, który przeżył bez wstrząsów tyle wieków, jest obiektem szczególnego kultu, miejscem odwiedzin turystów.
PODOLE GÓROWA
To jedna z najstarszych miejscowości gminy Gródek nad Dunajcem. W wieku XIV wieś nosiła nazwę Stara Przydonica. W roku 1358 obdarowana została parafią z fundacji rycerskiej Drużynitów. Obecny kościół wzniesiony został w 1440 roku. Jego fundatorem był Stanisław Tęczyński herbu Topór.
Kościół zbudowany jest z drewna w stylu gotyckim, jednonawowy, zaś jego ołtarz w stylu renesansowym i pochodzi z XVI wieku. Wnętrze kościoła zdobi polichromia pochodząca z 1542 roku. Kościół zbudowano zgodnie ze spotykanymi w średniowieczu prawidłami architektury sakralnej.
Dzisiaj Podole Górowa jest naturalnym zapleczem dla letników, którzy tutaj szukają spokoju i prywatnych kwater agroturystycznych.
INNE MIEJSCOWOŚCI LETNISKOWE
Również w innych wsiach okalających Jezioro Rożnowskie nie brakuje atrakcji turystycznych. Ciszę i spokój cenią sobie odwiedzający Roztokę Brzeziny. Czekają tu ścieżki rowerowe i piesze, rozległe bogate w grzyby i jagody lasy, gospodarstwa agroturystyczne, obiekty sportowe. Nieco na uboczu od głównych szlaków położona jest Jelna, wymarzone miejsce dla turystów, wioska gościnnych mieszkańców, czystego powietrza, pamiątek przeszłości takich jak stary młyn i spichlerz. Szkoła podstawowa i gimnazjum latem przekształcają się w bazy dla kolonii letnich.
Na samym skraju gminy, przy drodze do Tarnowa, już na obszarze Ciężkowicko - Rożnowskiego Parku Krajobrazowego znajduje się Bujne - znakomite wręcz tereny do bezkrwawych łowów z aparatem lub paletą rysunkową w ręce. Ważną zaletą Bujnego są grzybodajne lasy. Pełno tu kurek, rydzy, maślaków, kozaków, prawdziwków czy osiczaków. Przy sprzyjających okolicznościach nikt nie wyjedzie stąd bez pełnego kosza leśnych skarbów, jako że oprócz grzybów rosną również maliny, czarne jagody i inne leśne smakołyki. Z kolei Sienna to wymarzone miejsce dla wędkarzy, tu właśnie "moczykije" mają swoje ulubione łowiska. Przy drodze do Nowego Sącza na zboczu góry przykuwa oczy ułożone z kamienia godło Polski. Orzeł przetrwał zawieruchę wojenną dzięki miejscowym harcerzom.
Lipie to jeden z najpiękniejszych zakątków gminy. Widoki jakie tutaj można zobaczyć zapierają dech w piersiach. Turyści preferujący aktywny wypoczynek znajdują tutaj doskonałe warunki do uprawiania kolarstwa górskiego o niewielkiej skali trudności.
Gminne szlaki turystyczne
PIESZE
niebieski: Zagórze - Rożnów - Wiesiólka - Bartkowa Zbęk - Przydonica - Bukowiec
żółty: Bartkowa - Majdan - Posadowa - Ostryż - Jamna
czerwony: Bartkowa - Zbęk - Lipie - Jelna - Nowy Sącz
ROWEROWE
Jelna - Lipie - Zbęk - Gródek nad Dunajcem - Podole - Posadowa - Majdan - Rożnów - Roztoka -Tropie
TRASY WYCIECZKOWE
1 dzień: zamek Tropsztyn - Tropie - Rożnów - Rożnów Zapora - posiłek - rejs statkiem do Gródka nad Dunajcem
1 dzień: - szlak historyczny z Nowego Sącza do Tropia: Nowy Sącz - Wielogłowy - Wola Kurowska - Zbyszyce - Jelna -Gródek nad Dunajcem - Podole -Przydonica - Rożnów - Tropie